Veenhuizen
Hollands Siberie zo werd Veenhuizen in vroegere tijden ook wel genoemd. Rond 1825 werden duizenden bedelaars, landlopers, weduwen en wezen uit de grote steden naar dit .Hollands Siberiëverbannen. Ze woonden in drie grote dwanggestichten, die waren gebouwd door de Maatschappij van Weldadigheid. Het was de bedoeling dat met arbeid en discipline arme mensen, al dan niet vrijwillig, leerden een nieuw bestaan op te bouwen. Het Tweede Gesticht, nu het Gevangenismuseum, is het enige gebouw dat zijn oorspronkelijke karakter behouden heeft.
In 1859 nam de rijksoverheid de gestichten over. Wezen en vondelingen maakten plaats voor mensen die veroordeeld waren tot een gevangenisstraf. De gevangenen leefden zij aan zij met de 'verpleegden': landlopers en bedelaars. Het onderscheid was te zien aan de kleding. Uiteindelijk maakten alle gestichten plaats voor gevangenissen. Om de strafinrichtingen heen werd een heel dorp gebouwd voor het gevangenispersoneel. De ambtelijke hiërchie werd weerspiegeld in de grandeur van de woningen. Op de gevels van de meeste huizen prijkten en prijken nog steeds stichtelijke spreuken.
Sinds 1970 leven er in Veenhuizen geen 'verpleegden' meer. Het dorp telt echter nog steeds drie strafinrichtingen, waarin in totaal ruim 1.000 gedetineerden vastzitten. Veenhuizen is pas sinds 1981 vrij toegankelijk. Daarvoor mochten .naast de gevangenen- alleen het gevangenispersoneel en hun gezin het dorp in. Wie met pensioen ging of een baan buiten Veenhuizen vond, moest verhuizen.
Het Veenhuizen van vandaag is onderdeel van gemeente Noordenveld. Er staan meer dan 100 rijksmonumenten, waaronder de elektriciteits-centrale, het oude hospitaal en natuurlijk het Tweede Gesticht: het enige gesticht dat de tand des tijds heeft doorstaan en waarin het Gevangenismuseum nu is gevestigd.
Bron: www.gevangenismuseum.nl
Korte film over veenhuizen